Uchwały

Sędziowie zrzeszeni w Ogólnopolskim Stowarzyszeniu Sędziów Sądów Administracyjnych z narastającym niepokojem obserwują pogłębiający się kryzys praworządności w Polsce. Podjęte w ciągu ostatniego roku działania władzy wykonawczej i ustawodawczej, przedstawiane opinii publicznej jako wypełnienie tzw. „kamieni milowych” w obszarze wymiaru sprawiedliwości, oceniamy jako pozorne
i niezmierzające do deklarowanych celów. Ustawa z dnia 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1259) oraz uchwalona 13 stycznia 2023 r. ustawa o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw, skierowana przez Prezydenta RP do Trybunału Konstytucyjnego, nie usuwają naruszeń prawa, będących bezpośrednią przyczyną obecnego kryzysu. Przypominamy, że źródłem tych naruszeń jest niezgodne
z Konstytucją RP ukształtowanie składu Krajowej Rady Sądownictwa powodujące uzależnienie tego organu od władzy wykonawczej i ustawodawczej oraz system postępowania dyscyplinarnego wobec sędziów, wykorzystywany w celu wywierania na nich nacisku dla osiągnięcia pożądanych, bieżących celów politycznych oraz wywołania tzw. efektu mrożącego.
Powołanie Izby Odpowiedzialności Zawodowej w miejsce zlikwidowanej Izby Dyscyplinarnej nie rozwiązuje problemów związanych z prawem do niezależnego
i bezstronnego sądu, gdyż część jej członków nominowana została na wniosek wadliwie ukształtowanej KRS. Ponadto 11 sędziów orzekających w tej Izbie wskazał Prezydent RP z kontrasygnatą Prezesa Rady Ministrów. Skład orzeczniczy tej Izby został więc ukształtowany przez organy władzy wykonawczej, tj. w okolicznościach, które „mogą wzbudzić w przekonaniu jednostek uzasadnione wątpliwości co do niezależności tego organu od czynników zewnętrznych, w szczególności od bezpośrednich lub pośrednich wpływów władzy ustawodawczej i wykonawczej, oraz jego neutralności względem ścierających się przed nim interesów” (tak Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z 19 listopada 2019 r., C-585/18, A.K. przeciwko Krajowej Radzie Sądownictwa).
Pełnej realizacji konstytucyjnego prawa do niezależnego, bezstronnego
i niezawisłego sądu nie zapewnia także dopuszczalność badania – na wniosek strony – spełnienia przez sędziego wymogów niezawisłości i bezstronności, przewidziana
w ustawie z dnia 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw. Podstawą wniosku złożonego w trybie przepisów tej ustawy nie może być bowiem prawna wadliwość procedury nominacyjnej sędziów, przeprowadzonej z udziałem Krajowej Rady Sądownictwa, ukształtowanej w sposób niezgodny z art. 187 ust. 1 pkt 2 Konstytucji RP.
Z kolei ustawa z dnia 13 stycznia 2023 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw, przekazująca sprawy dyscyplinarne sędziów sądów powszechnych do Naczelnego Sądu Administracyjnego, pomija wynikającą z art. 175 ust. 1 Konstytucji RP odrębność pionów sądownictwa powszechnego i administracyjnego oraz określoną w art. 184 Konstytucji kognicję Naczelnego Sądu Administracyjnego. Nie uwzględnia także faktu, że ok. 30 % sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego zostało powołanych na swoje stanowiska na wniosek tzw. neoKRS, co może doprowadzić, w przypadku zasiadania tych sędziów w składach orzekających, do naruszenia art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
Stwierdzamy, że stale rosnąca liczba sędziów powołanych w wadliwej procedurze nominacyjnej i brak zmian legislacyjnych prowadzących do ukształtowania składu Krajowej Rady Sądownictwa w sposób zgodny z Konstytucją, pogłębiają istniejący chaos prawny i nie zmierzają do uzdrowienia sytuacji w wymiarze sprawiedliwości. Udział w składach orzekających osób nominowanych na wniosek organu, którego zależność od czynników politycznych jest zauważalna dla każdego obserwatora, stwarza poważne zagrożenie dla stabilności i pewności obrotu prawnego w Polsce z uwagi na możliwość podważania wyroków polskich sądów nie tylko
w ramach krajowego porządku prawnego, ale także przed sądami innych państw Unii Europejskiej oraz przed trybunałami międzynarodowymi, zwłaszcza przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka.
Nie do zaakceptowania jest także praktyka niewykonywania niewygodnych dla władzy orzeczeń sądów krajowych i międzynarodowych (przykład: Prezes Sądu Apelacyjnego w Warszawie nie wykonuje zabezpieczenia ustanowionego przez Europejski Trybunał Praw Człowieka z 6 grudnia 2022 r. w sprawie przeniesienia trzech sędziów tego Sądu do innych wydziałów bez ich zgody) lub publicznych zapowiedzi przedstawicieli polskiego rządu, że nie zastosują się do prawomocnego orzeczenia sądu (np. oświadczenie sekretarza stanu w Ministerstwie Infrastruktury, że nie wykona postanowienia NSA z 7 marca 2023 r., III OZ 78/23, w sprawie wstrzymania prac modernizacyjnych na Odrze Granicznej). Tego rodzaju działania oceniamy jako niedopuszczalne, gdyż podważają zaufanie do orzeczeń wydanych przez sąd w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.
Służbę sędziowską rozumiemy jako szczególną odpowiedzialność i wierność zasadom ustanowionym w Konstytucji, dotyczącym zwłaszcza niezależności sądów i niezawisłości sędziów. To nas zobowiązuje do wyrażania zdecydowanego sprzeciwu zawsze wtedy, gdy zasady te są naruszane i dostrzegamy związane z tym zagrożenia. Dlatego przypominamy, że budowanie systemu prawnego zmierzającego do politycznego podporządkowania sędziów i przejęcia kontroli nad sądami przez władzę wykonawczą narusza konstytucyjne prawo każdego obywatela do bezstronnego sądu, rujnuje fundamenty państwa prawnego i nie daje gwarancji pełnej realizacji praw i wolności obywatelskich.